Mówi się, że zdrowie psychiczne człowieka jest w pełni zadowalające, gdy dana jednostka potrafi się zachowywać, odczuwać oraz myśleć racjonalnie. Gdy chociaż jedna z tych funkcji poznawczych w pewien sposób odchyla się od standardu, jest niezgodna, mówimy wtedy o patologii, czyli zaburzeniu psychicznym.
Sama definicja mówi nam, że zaburzeniami psychicznymi nazywamy pewną grupę chorobową, która polega na niespójnych, irracjonalnych zachowaniach, które odbiegają od normy w danym społeczeństwie. Tacy ludzie pozbawieni są swoistej umiejętności obycia w środowisku oraz mają problem z odpowiednimi reakcjami na bodźce, które pochodzą z zewnątrz. Żeby zrozumieć problem zaburzeń psychicznych, trzeba wyjaśnić sobie, co tak naprawdę znaczy zachowywać się irracjonalnie oraz wyznaczyć sobie, co w rzeczywistości jest normą, a co patologią psychiczną. Aby przybliżyć ten temat należy wymienić 7 kryteriów wg Rosenhana oraz Selingmana, którzy przedstawili, jakie klasyfikacje zachowań uważane są za "nienormalne":
- cierpienie lub upośledzenie - polega ono na tym, że dana osoba przeżywa cierpienie lub doświadcza upośledzenie funkcjonowania. Stwarza to zagrożenie nagłego pogorszenia się stanu psychosomatycznego. Na przykład osoba, która doświadczyła ciężkiego rozstania, to tej niezwykle trudno będzie zmienić afirmacje na pozytywne;
- nieprzystosowanie - związana jest z tym, że dana jednostka utrudnia sobie realizację swoich celów, lub silnie koliduje z celami innych oraz potrzebami społeczeństwa. Na przykład, gdy ktoś bije swoją żonę oraz swoje dzieci, to taka osoba przejawia nieprzystosowawcze zachowanie;
- irracjonalność, dziwaczność - są to zachowania nienormalne, całkowicie pozbawione sensu. W zachowaniach jest wyraźnie widoczna nieprzewidywalność. Często taka jednostka ma nieposkładane myśli, jej spostrzeżenia są całkowicie oderwane od rzeczywistości (częsty objaw schizofrenii lub zaburzenia afektywnego dwubiegunowego);
- dyskomfort obserwatora - taka osoba ma niezwykle skrajne zachowania. Jest ona albo wrogo nastawiona, lub też nadzwyczaj schlebiająca i miła;
- niekonwencjonalność i rzadkość statystyczna- zachowanie takiej osoby jest często nie uznawane, ponieważ przekracza pewne normy moralne w danym społeczeństwie. Jednak tu trzeba zauważyć, iż sama rzadkość statystyczna nie jest uznawana za społeczeństwo jako przejaw patologii. Jako przykład można podać osoby, które są nadzwyczaj inteligentne;
- naruszanie standardów społecznych i kulturowych - taka osoba narusza lub nagina swoje zachowanie i przekonania, które są niezgodne z obecnymi standardami w danym społeczeństwie.
- nieprzewidywalność - jednostka taka wywołuje zagrożenie u drugiej osoby, jest agresywna, traci kontrolę nad swoim umysłem i ciałem.
Jeśli któryś z tych czynników występuje u osoby, to istnieje prawdopodobieństwo, że taka osoba cierpi na zaburzenia psychiczne.
Trzeba podkreślić, że te wymienione kryteria nie są warunkiem koniecznym, występującym we wszystkich przypadkach nienormalności. Należy powiedzieć, że żadne z tych punktów w stu procentach nie definiują osoby nienormalnej, ponieważ pewne zachowania w kręgach kulturowych są powszechnie uznawane, wręcz w niektórych krajach są traktowane jako rytuał.
4 główne zaburzenia psychiczne
- lęk
- fobie
- schizofrenia
- depresja
Czym jest depresja?
By wyjaśnić, czym jest depresja, trzeba wyraźnie rozdzielić to, co powoduje chwilowe obniżenie nastroju (na przykład zła ocena z matematyki na sprawdzianie) i to, co powoduje ciągły, permanentnie stan przygnębienia. W przypadku pierwszym, łatwo można przejść w stan euforii, na przykład rehabilitując się na poprawie sprawdzianu, ale w drugim przypadku, gdy ten stan przygnębienia się utrzymuje dosyć długo, może się przejawić w stany depresyjne.
O depresji jako jednostce chorobowej mówimy wtedy, gdy dochodzą inne czynniki, takie jak: zaburzenia snu, apatia, brak apetytu lub jego nadmiar, znaczne spowolnienie lub nadpobudliwość oraz w konsekwencji myśli samobójcze. Aby dobrze zrozumieć mechanizm depresji, konieczne jest rozdzielenie jej na 2 podtypy.
Są to:
- depresja wielka - jest to bardzo częsta forma depresji, która wynika z przeżyć osobistych (np. utrata bliskiej osoby). Jest to tak częste zjawisko, że niemal każdy miał jakiś epizod, który powodował stany smutku i przygnębienia. Psychiatrzy nazywają to określeniem "przeziębieniem w psychopatologii".
- zaburzenia dwubiegunowe - jest to specyficzny rodzaj depresji, która przejawia się ostrym stanem depresyjnym, na przemian z epizodami maniakalnymi. W trakcie takiego procesu, osoba charakteryzuje się dużą nadpobudliwością oraz jest w pełni przekonana, iż ma nierealistyczne moce, ma nagłe, niezwykłe poczucie własnej wartości. W czasie tego stanu człowiek może potracić wszystkie swoje oszczędności grając na przykład w gry hazardowe, lub też lekkomyślnie wydać pieniądze, nie kontrolując tego procesu. Często towarzyszącymi objawami są: halucynacje, gonitwa myśli oraz trudności w koncentracji. Potem nachodzi przewrócenie o 360 stopni euforia w szybki sposób przechodzi w ciężką depresję. Jest to taka swoista pokuta za to, co zrobili w stanie euforycznym. Oczywiście długość tego procesu jest cechą indywidualną człowieka. Ta odmiana depresji pojawia się niezwykle rzadko.
Oczywiście każdy człowiek ma swoje indywiduum w tym temacie. Jedna osoba może trwać w tym stanie kilka tygodni, a niektórzy muszą leczyć się latami, by wyjść z tego niekorzystnego położenia. Skłonność do depresji zależy też ściśle od typu osobowości. Najbardziej podatną grupą są osoby, które są melancholikami - czyli taki typ osobowości, który ma słaby typ osobowości i dużą neurotyczność. Im jest ona większa, tym bardziej jest mało odporna na krytykę i stres w życiu codziennym, który właśnie może powodować wyżej wymienione typy depresji.
Skąd bierze się depresja? Jakie czynniki biorą udział w jej powstawaniu?
Oczywiście wpływ na to ma niedostatek słońca, szczególnie w zimie, kiedy rzadko widzimy takie zjawisko. Duży problem mają mieszkańcy Skandynawii, gdzie mają sporo podwyższone ryzyko tzw. "sezonowej depresji afektywnej". To wiąże się z brakiem ważnego neuroprzekaźnika w mózgu, tzw. serotoniny oraz norepineferyny - tak zwane hormony szczęścia.
Ważnym czynnikiem jest gniew, często nieświadomy oraz konflikty, które biorą się ze wczesnego dzieciństwa. Tutaj trzeba powiedzieć, że takim źródłem psychologicznych problemów jest to, iż gniew, który pierwotnie zostaje skierowany przeciwko drugiej osobie, tak naprawdę kierujemy go przeciwko sobie. Taką charakterystyczną relacją, jest relacja ze wczesnego dzieciństwa rodzic-dziecko. Jeśli ono nie czuje się spełnione w dzieciństwie, jego różne, dla niego ważne potrzeby nie zostały zaspokojone, to w późniejszym okresie, kiedy dziecko staję się już dorosłą jednostką, to wzbudza w nim gniew, że poniósł z tego powodu straty życiu dorosłym. Ale nie kieruje go do rodziców, lecz do samego siebie, na swoje własne ego, co wzbudza w nim mechanizm obwiniania się, który jest jednym z charakterystycznych objawów depresji.
Oczywiście depresja nie musi powstawać tylko w podświadomości, lecz według Lewinsohn’a w przypadku, gdy jednostka poniesie jakieś straty, to zbyt mało, albo w ogóle nie otrzymuje wzmocnień od swoich bliskich. W takim przypadku, gdy nie otrzyma tego, popada w smutek i wycofuje się. Na początku oczywiście ten stan wzmacniany jest przez duże zainteresowanie ludzkie oraz sympatii innych. Ale w przypadku, kiedy druga osoba jest zmęczona tym permanentnym stanem drugiej osoby, to zaczyna jej unikać. To pogrąża jeszcze bardziej taką osobę w depresję.
Depresja jest bardzo poważnym stanem psychotycznym, który wymaga terapii. Choroby psychiczne na ogół są bardziej poważne, niż choroby fizyczne, bo dotyczą "duszy", która u niektórych jest tak wrażliwa na bodźce zewnętrzne, że w jednej sekundzie mogą popaść w stan depresyjny. Oczywiście należy zdecydowanie odróżnić chwilowy smutek, od ciągłego stanu depresyjnego.
Depresja "zjada" nasz umysł, nie pozwalając nam normalnie funkcjonować. Myślenie, praca oraz aktywność w społeczeństwie, zamieniana jest w tonę łez, nieprzespanych nocy. Niestety, owa choroba jest stanem nawracającym, jednakże dobra terapia psychoterapeutyczna z odpowiednimi lekami, może dać pozytywny skutek i taka osoba po takiej terapii może jeszcze żyć długo w pełni zdrowa i szczęśliwa.